Hoogbegaafdheid

“Everybody is a genius, but if you judge a fish by it’s ability to climb a tree, it will spend it’s whole life believing it is stupid” --- Albert Einstein

Is je kind hoogbegaafd of herken je veel van de kenmerken van hoogbegaafdheid in je kind? Neem dan vooral eens contact met me op. Ik help kinderen die hoogbegaafd zijn en hun ouders.

Hieronder vind je informatie over (hoog)begaafdheid in het algemeen. Deze informatie is afkomstig van het Informatiepunt Onderwijs & Talentontwikkeling (SLO).

Direct naar: Hoogbegaafdheid Algemeen

Daarnaast vind je informatie over ouderbegeleiding via Peers4Parents, een begeleide oudergespreksgroep van ouders van begaafde kinderen waarvan ik één van de begeleiders ben in Son en Breugel.

Direct naar: Peers4Parents Programma

Inleiding Hoogbegaafdheid

(Hoog)begaafdheid is naar mijn mening één van de meest verkeerd begrepen begrippen uit onze moderne samenleving. Het wordt snel geassocieerd met ‘heel slim’ zijn en uitzonderlijke resultaten op school. De werkelijkheid is echter anders.

Naast intelligentie dient er rekening gehouden te worden met specifieke eigenschappen die voor begaafde kinderen kenmerkend zijn, en ook met kenmerken van begaafde leerlingen die onderpresteren.

Definitie Hoogbegaafdheid

Er circuleren vele definities over hoogbegaafdheid en er is geen eenduidige wetenschappelijke definitie. De omschrijving van het Delphi-model, omvat de belangrijkste aspecten van hoogbegaafdheid:

“Een hoogbegaafde is een snelle en slimme denker, die complexe zaken aankan. Autonoom, nieuwsgierig en gedreven van aard. Een sensitief en emotioneel mens, intens levend. Hij of zij schept plezier in creëren.”

Kenmerken Hoogbegaafdheid

James Webb heeft in zijn boek “De begeleiding van hoogbegaafde kinderen” de kenmerken in onderstaande lijst opgenomen. Deze lijst is samengesteld uit de belangrijkste boeken over (hoog)begaafdheid die sinds het begin van de twintigste eeuw zijn beschreven.

Ondanks hun verschillen hebben (hoog)begaafde kinderen ook veel gemeen, ook al zal een kind nooit aan alle kenmerken voldoen.

Het is van belang om er van bewust te zijn dat deze kenmerken op (hoog)begaafdheid kunnen duiden en om er alert op te zijn wanneer hier sprake van is bij kinderen. In een omgeving die een beroep doet op deze kenmerken zal dit duidelijk naar boven komen.

Wanneer dit niet het geval is, is de kans groter dat kinderen de kenmerken niet meer laten zien. Dat wil dus niet zeggen dat er geen sprake kan zijn van (hoog)begaafdheid! Het is dan ook belangrijk om een vermoeden van (hoog)begaafdheid altijd serieus te nemen en om dan doelgericht aanvullende informatie te verzamelen.

Het kind...

Heeft een ongewone alertheid, al vanaf zeer jonge leeftijd
Kan snel leren en heeft het vermogen om snel verbanden te leggen
Onthoudt veel informatie, heeft een zeer goed geheugen
Heeft een ongebruikelijk grote woordenschat en complexe zinsbouw voor de leeftijd
Heeft een vergevorderd begrip van taalnuances, metaforen en abstracte ideeën
Houdt van het oplossen van rekenkundige problemen en puzzels
Leert zelfstandig lezen en schrijven, vaak al voor ze voor het eerst naar school gaan
Heeft een ongebruikelijk emotionele diepgang, intense gevoelens en reacties, is hoogsensitief
Denkt abstract, complex en logisch vanuit inzicht
Heeft een ideaalbeeld en rechtvaardigheidsgevoel vanaf jonge leeftijd
Voelt zich sterk betrokken bij maatschappelijke en politieke kwesties
Heeft een langere aandacht spanne, volharding en intense concentratie
Is vaak in gedachte verzonken en heeft de neiging tot dagdromen
Is ongeduldig jegens eigen onvermogen en dat van anderen
Heeft het vermogen om basisvaardigheden sneller en met minder oefening te leren
Stelt onderzoekende vragen die verder gaan dan wat aangeleerd wordt
Heeft een brede / diepe belangstelling in specifieke onderwerpen
Heeft een hoog ontwikkelde nieuwsgierigheid en een ongelimiteerde voorraad vragen
Heeft interesse in experimenten en het dingen op andere manieren doen dan gebruikelijk
Heeft de neiging om ideeën of dingen op een niet voor de hand liggende manier te combineren (divergent denken)
Heeft een scherp en ongebruikelijk gevoel voor humor en houdt van woordspelingen
Houdt ervan om zaken en mensen te organiseren door middel van complexe spelletjes of schema’s
Speelt (met name in de kleutertijd) met denkbeeldige vriendjes en heeft een levendige fantasie

“If you are lucky enough to be different, don’t ever change ” ---- Taylor Swift

Asynchrone ontwikkeling

Binnen de psychologie zijn heel mooi de ontwikkelingsfasen beschreven, met per fase kenmerken waaraan kinderen binnen die fase moeten voldoen. Daarbij gaan de intellectuele, lichamelijke en emotionele ontwikkeling min of meer gelijk op; de ontwikkeling verloopt dan min of meer synchroon.

De ontwikkeling van (hoog)begaafde kinderen verloopt echter op een geheel eigen-wijze. Op sommige gebieden kunnen (hoog)begaafde kinderen hun leeftijd vér vooruit zijn, terwijl op andere gebieden kan het ontwikkelingsniveau veel dichter bij de kalenderleeftijd liggen, of daaronder.

Deze asynchrone ontwikkeling maakt (hoog)begaafde kinderen kwetsbaar, en is heel verwarrend voor een kind én voor de omgeving. Je zou kunnen zeggen dat je te maken hebt met een kind met meerdere leeftijden in één persoon.

“Het probleem met mijn 9 jarige is dat hij schommelt tussen de leeftijd van 6 en 14 jaar. Het ene moment is hij veel rijper dan zijn 9 jaar, het andere moment gedraagt hij zich als een kleuter.” --- Ouder van een (hoog)begaafd kind

Anders dan normaal?

Intensiteit, gevoeligheid, concentratie, volharding, een tomeloze energie en drang naar informatie en kennis zijn kenmerkend voor (hoog)begaafde kinderen. Deze kinderen ontwikkelen zich op een andere manier, ze hebben hoger ontwikkelde intellectuele vaardigheden en bijzondere talenten waardoor ze anders denken, ze hebben een geheel eigen perspectief op de wereld en ze verwerken ervaringen anders.

(Hoog)begaafde kinderen voelen ZELF als geen ander dat ze ‘anders’ zijn dan de leeftijdgenoten, en ze zijn zich dat zelf ook heel erg bewust. Dit anders zijn, wordt meestal niet als positief gezien, en heeft een negatieve invloed op de ontwikkeling van het zelfvertrouwen en het zelfbeeld van het (hoog)begaafde kind.

“Ik ben anders dan de kinderen in mijn klas, ik snap ze niet en zij snappen mij niet. De juf snapt me ook al niet” --- 5 jarige (hoog)begaafde kleuter

Contact met Peers

Voor (hoog)begaafde kinderen is het belangrijk om contact te hebben met andere (hoog)begaafde kinderen, kinderen waarbij ze zich niet anders voelen maar waarbij sprake is van onderlinge herkenning, en erkenning, en waarmee ze dezelfde “taal” kunnen spreken.

De contacten met deze gelijkgestemden en ontwikkelingsgelijken hebben ze nodig om zich te kunnen spiegelen en te ontwikkelen op sociaal en emotioneel vlak. Dit geeft meer rust, heeft een positieve invloed op de ontwikkeling van zelfvertrouwen en een positief zelfbeeld.

Als contacten met gelijkgestemden ontbreken, willen de (hoog)begaafde kinderen ook “normaal” zijn zoals de andere kinderen in de klas, ze gaan zich aanpassen, ontkennen een belangrijk deel van zichzelf, en voelen zich niet gezien, gehoord en erkend.

Problemen waar (hoog)begaafde kinderen tegenaan kunnen lopen

Slechts 2-3% van de bevolking is (hoog)begaafd, daarmee wijken deze kinderen, niet alleen qua intelligentieniveau maar ook qua persoonskenmerken, af van het gemiddelde.

De kans is groot dat het (hoog)begaafde kind weinig gelijkgestemden en ontwikkelingsgelijken om zich heen heeft waardoor ze zich anders kunnen gaan voelen. De combinatie van het eigen karakter en de invloed van de omgeving (gezin, school, vrienden, (sport)clubs) waarin het (hoog)begaafde kind opgroeit, kan dit tot problemen leiden.

De problemen kunnen psychisch, sociaal, existentieel en emotioneel van aard zijn en komen ook in combinatie voor. Ze kunnen licht of zwaar zijn maar gaan vaak niet vanzelf over. Als dat het geval is, is professionele begeleiding geboden.

“Rebellion is when you look society in the face and say “I understand who you want me to be but, I am going to show you who I actualy am” ---- Anthony Anaxagorou

Misdiagnoses

Verkeerde diagnoses bij (hoog)begaafdheid komt veel voor en zorgen voor onnodig veel lijden. Gebrek aan kennis over (hoog)begaafdheid bij professionals is de belangrijkste reden waarom bij (hoog)begaafden een verkeerde diagnose gesteld kan worden.

Dit komt omdat de algemene kenmerken van (hoog)begaafdheid ook geïnterpreteerd kunnen worden als kenmerken van een stoornis beschreven in de DSM-IV of DSM-5. Begeleiding die na een misdiagnose volgt, is niet passend en niet de juiste aanpak.

Vaak zie je wel een korte periode waarop het lijkt dat de begeleiding aanslaat, bijvoorbeeld omdat er extra aandacht is voor het kind. Dit rustmoment is bij een misdiagnose van korte duur en de gedragingen die voor de misdiagnose zichtbaar waren, komen weer terug, soms zelfs heftiger dan daar voor.

Een andere reden dat misdiagnoses voorkomen, is dat veel gedragingen die tot een stoornissen kunnen leiden, voorkomen bij bepaalde groepen (hoog)begaafden, waarbij het nodig is een diagnose te stellen. Alleen zijn die gedragingen meestal het gevolg van de interactie tussen het temperament en de omgeving. Verandering van omgeving doet dan veel meer dan begeleiding die past bij de diagnose.

De volgende drie situaties zorgen voor misverstanden:

(Hoog)begaafdheid uit zich soms anders dan verwacht wordt. Zo kan bv creativiteit gezien worden als eigenwijs, tegendraads, uitdagend of chaotisch gedrag
(Hoog)begaafdheid kan voorkomen samen met leerproblemen, emotionele- of gedragsstoornissen
(Hoog)begaafdheid kan het zicht op leerproblemen belemmeren.

Onderpresteren

Onderpresteren betekent dat de prestaties van een kind lager of veel lager liggen dan wat op basis van de capaciteiten verwacht kan worden. Er is dus sprake van een discrepantie tussen aanleg en prestatie.

Onderpresteren zie je zeker niet alleen bij (hoog)begaafde kinderen, alleen is de kans dat (hoog)begaafde kinderen gaan onderpresteren groter omdat deze groep zich vaak moet aanpassen (of onbewust zelf kiest om aan te passen) aan het niveau in de klas.

Soms gebeurt het dat een kind alleen op school onderpresteert. Dan zie je dat een kind op school spellend leest, vergelijkbaar met het niveau in de klas, terwijl thuis al moeilijke woorden gelezen worden. Maar je ziet ook dat kinderen zowel thuis als op school onderpresteren.

Er zijn twee soorten onderpresteren:

Kinderen die relatief onderpresteren: ze halen op school lagere scores dan op basis van capaciteiten verwacht kan worden, maar de scores liggen wel op het niveau van de klas. Deze kinderen willen meestal niet opvallen. Veel (hoog)begaafde kinderen die relatieve onderpresteren zijn meisjes
Kinderen die absoluut onderpresteren: ze halen niet alleen lagere scores dan op basis van capaciteiten verwacht mag worden, maar die scores zijn ook nog lager dan het niveau van de klas. Dit zie je vaak bij (hoog)begaafde jongens

“Op school krijg ik soms extra hulp maar dan vind ik het heel makkelijk wat ik moet maken, alleen ziet de juf dat niet” --- een 7 jarig (hoog)begaafd meisje

Emotionele intensiteit

Emoties bij (hoog)begaafde kinderen zijn veel intenser, complexer en bevatten veel diepgang. De complexiteit komt naar voren in breed scala aan emoties die (hoog)begaafde kinderen kunnen ervaren.

Er wordt onderscheid gemaakt tussen bv boos, geïrriteerd, geërgerd, woedend, razend. De intensiteit is zichtbaar bij alles wat (hoog)begaafde kinderen doen. Heftig reageren op wat anderen doen, intens verdrietig kunnen zijn, overweldigende blijdschap kunnen ervaren.

Uitingen van intense emoties worden vaak gezien als een teken van emotionele instabiliteit terwijl het voortkomt uit de hele rijke innerlijke beleving van het (hoog)begaafde kind.

Peers4Parents - Hulp voor ouders

“I thought I came here to learn more about my child, and I am finding out more about myself”

Is je kind begaafd of herken je veel van de kenmerken van hoogbegaafdheid? Ben je op zoek naar antwoorden over begaafdheid in het algemeen, en specifiek over je eigen begaafde kind? Ben je op zoek naar antwoorden over ouderschap, opvoeden en begeleiden van je begaafde kind? Heb je weinig mensen in je omgeving met wie je eigen ervaringen kunt delen?

Als ouder van je begaafde kind, zul je gemerkt hebben, dat je kind regelmatig iets anders nodig heeft dan gebruikelijk is. Je wilt van de gebaande paden afwijken, en ervaart daarbij weerstand uit de omgeving. Dat brengt je aan het twijfelen en kan je onzeker maken.

Herken je dit bij jouw kind(eren)?

buitengewoon intens en gevoelig
snel, nieuwsgierig, innovatief
perfectionistisch
snel verveeld op school
veel energie, ondernemend
lijkt soms chaotisch en/of ongeorganiseerd
hoge verwachtingen van zichzelf en/of anderen
sterke cognitieve vaardigheden en emotioneel snel uit balans
moeite met leren ondanks zijn/haar (vermoedelijke) begaafdheid
moeite met het vinden van vrienden bij leeftijdsgenoten.

Opvoeden van een (hoog)begaafd kind is een ontdekkingstocht en brengt bijzondere momenten, uitdagingen én voldoening met zich mee. Heb je behoefte dit met gelijkgestemden te delen en elkaar te versterken? Dan is het Peers4Parents Programma interessant voor jou.

Het Peers4Parents Programma is een begeleide oudergespreksgroep van 7-10 ouderparen van begaafde kinderen. In een ontspannen sfeer kom je in contact met andere ouders van begaafde kinderen waar je (h)erkenning vindt, ideeën en ervaringen uitwisselt, ondersteuning, nieuwe inzichten en perspectieven krijgt en leert van elkaar.

Je gaat op zoek naar je eigen, persoonlijke manier om je kinderen emotioneel te begeleiden, en je gaat ervaren hoe je er vanuit je eigen kracht als ouder er voor je begaafde kind kunt zijn. Je ontwikkelt vaardigheden in positief opvoeden die de onderlinge relaties binnen je gezin én het algemeen welbevinden van alle gezinsleden versterken.

Gedurende de 10 bijeenkomsten leer je elkaar relatief goed kennen en kunnen er hechte banden ontstaan. Deelname aan deze gespreksgroep zal zeker mooie momenten opleveren!

Thema’s

Elke bijeenkomst staat één thema centraal en tijdens die avonden ontdek je de kracht in jou als ouder. Dit zal bijdragen aan meer begrip en een betere relatie met je begaafde kind. Zo kun je, in verbinding met je kind en met school, als ouder nog meer voor je kind betekenen. De thema’s die aan bod komen zijn:

Kenmerken van begaafde kinderen
Communicatie: de sleutel tot relaties
Motivatie, enthousiasme en (onder)presteren
Discipline en zelfmanagement
Intensiteit, perfectionisme en stress
Idealisme, (on)gelukkig zijn en depressie
Sociale contacten: het belang van peers
Andere kinderen in het gezin: enig kind, broers en zussen
Waarden en tradities én uniek en onderscheidend zijn
De complexiteit van succesvol ouderschap

Boek

Ter voorbereiding op iedere avond, wordt gebruik gemaakt van het boek “De begeleiding van hoogbegaafde kinderen”. Dit boek is wereldwijk het meest gelezen en hoogst gewaardeerde boek over de opvoeding van getalenteerde, creatieve en begaafde kinderen.

Het is geschreven vanuit het wetenschappelijk gefundeerde inzicht dat het emotionele welbevinden het meest bepalend is voor de levensloop en het levensgeluk van begaafde kinderen.

Peers4Parents Zeist / Son en Breugel maakt deel uit van Peers4Parents, een landelijke netwerk van gecertificeerde SMPG en Peers4Parents Facilitators. Peers4Parents heeft als doel om een bijdrage te leveren aan het emotionele welbevinden van begaafde kinderen en hun ouders. Dit sluit aan op de doelstelling van Stichting Webb, die het initiatief Peers4Parents ondersteunt.

Samen met Annemarieke Dunsbergen begeleid ik de gespreksgroepen in Zeist en Son en Breugel.

Kosten Peers4Parents

De kosten voor de deelname aan de Peers4Parents oudergespreksgroep zijn € 599 voor 10 bijeenkomsten, per ouderpaar. Het boek “De begeleiding van hoogbegaafde kinderen” dient u zelf aan te schaffen, en is niet in de kosten inbegrepen.

Meer informatie over hoogbegaafdheid

Wil je meer weten over hoogbegaafdheid? Hulp om er beter mee om te kunnen gaan? Meedoen aan het Peers4Parents Programma? Neem dan eens contact met me op.

Simone de Visser

Contact opnemen met Simone